جواد نصیری

کیومرث (Gaye – Mare tan)

     دربین روایاتی که در ایران باستان پیرامون افسانه آفرینش، نخستین بشر و اولین شاه نقل شده، روایت های مربوط به کیومرث از اهمیت بسیاری برخوردار است.

     در اوستا چندین بار از کیومرث یاد شده و از او به عنوان اولین پادشاه در جهان و نیز نخستین بشر نام رفته است؛ چنانکه آخرین مزد بشر و موعود پیروزگر مزدایی را "سوشیانت" دانسته اند:

     "همه فروهرهای نیک توانای مقدس پاکان را می ستاییم: از فروهر کیومرث تا سوشیانت پیروزگر ... فروهر کیومرث پاک را می ستاییم، نخستین کسی که به گفتار و آموزش اهورا مزدا گوش فرا داد. از او خانواده ممالک آریا (ایران) و نژاد آریا بوجود آمد."

     صاحب مجمل التواریخ و القصص چنین آورده است: 

     "اول مردی که به زمین ظاهر شد، پارسیان او را گل شاه گویند: زیرا که پادشاهی او الّا بر گل نبود پس پسری و دختری از او ماند، ایشان را مشی و "مشیانه" می گفتند (پسر و دختر دوقلوی کیومرث) و از ایشان در 50 سال هیجده فرزند آمد."

     "چون بمردند جهان 94 سال بی پادشاه ماند، تا او شهنج هوشنگ (Haoshyangha) و تا این وقت از عمر کیومرث دویست و نود و چهار سال و هشت ماه گذشته بود."

     کیومرث به لغت سریانی حی ناطق گفته می شود و در نسب کیومرث میان صاحبان اخبار اختلاف بسیار است، بعضی عقیده دارند که او بزرگ ترین اولاد صلبی آدم است و جمعی گفته اند که تینان بن انوش بن آدم را کیومرث می گفته اند و عقاید زرتشتیان بر آن است که کیومرث عبارت از ابوالبشر و لقبش گل شاه بود؛ زیرا که در زمان سلطنت او در فضای جهان غیر از آب و خاک چیزی نبوده است و عده ای را عقیده بر آن است که دمیم بن لاود بن ارم بن سام بن نوح، کیومرث است!

     در شاهنامه چنین آمده است:

       نخستین خدیوی که کشور گشود                               سر پادشاهان کیومرث بود

     کیومرث زین و لجام و سواری را اختراع کرد و پشم رشتن و بافتن و جامه و گلیم بافتن را او پدید آورد. و مدت سلطنتش بروایتی 30 سال و به روایتی 40 سال و مدت زندگیش هزار سال بود. اکثر اوقات شاهیش به جنگ با دیوان گذشت و مردی خداپرست و بی آزار بود.