جواد نصیری

هوشنگ ( هئوشینگه پرذات   Haoshyangha – Parazata)

                خجسته سیامک یکی پور داشت                       که نزد نیا جاه دستور داشت

                گرانمایه را نام هوشنگ بود                       تو گفتی همه هوش و فرهنگ بود

     بر طبق روایات شاهنامه، هوشنگ دومین شاه ایران زمین است. ولی با مطالعه ی بیت ها می توان از هوشنگ و کارهای او شناخت بهتری به دست آورد. بنابر یک روایت، هوشنگ پسر کیومرث و بروایتی دیگر، فرزند سیامک پسر بزرگ کیومرث است که در جنگ با دیوان کشته شد.

                    سیامک به دست فروزان دیو                       تبه گشته و ماند انجمن بی خدیو

     بنابر نوشته ی بیت پنجم، هوشنگ بر بلندی کوه هرا (هرا برزئیتی Hera Berezaiti) برای ایزد بانو اردویسور آناهیتا (ایزد پاک و با عصمت) قربانی کرده و از خدا چنین می خواهد: "کامیابی به من ده ای نیک، ای تواناترین  اردویسور ناهید (ایزد پاک و با عصمت)، که من بر همه ممالک بزرگ ترین شهریار گردم".

     در بند بیست و یکم بیت پنجم، هوشنگ با لقب پرذات (Parazata = نخستین قانونگذار) معرفی شده است، لقبی که اغلب با اسمش همراه است. به قول کریستن سن، نام اصلی و نخستین اسم هوشنگ، پرذات بوده و هوشنگ بعدها بعنوان نام ثانوی بر او اطلاق شده است.

     در بیت پنجم، هوشنگ نخستین کسی است که از او یاد می شود و نام جمشید پس از وی می آید. در بیت های 5، 9، 15، 17 و 19 از هوشنگ بعنوان شاه سخن می رود.

     هوشنگ به اتفاق پدربزرگ خود، کیومرث به خونخواهی سیامک بر دیوان حمله می برد و قاتل پدر را از پای     در می آورد.

                بیازید هوشنگ چون شیر چنگ                               جهان کرد بر دیو نستوه تنگ

و هم اوست که می گوید:

                که بر هفت کشور منم پادشا                                       بهر جای پیروز و فرمانروا

     هوشنگ پدید آورنده ی آهن است و جنگ افزار و کارافزار در زمان او ساخته شد. اوست که بر هدایت آب و استفاده از آن و کاریز کنی آگاهی یافت و با رواج آن، باعث پیشرفتهایی در کشاورزی گردید. مهم تر از همه آنکه پیدایش آتش در ایران باستان به او منسوب است. هم چنین اهلی کردن بسیاری از جانوران، بکار گماشتن آنها، استفاده از پوست جانوران خوش پوست و درست کردن چرم به دست او انجام پذیرفت.

                    کز آباد کردن جهان شاد کرد                              جهانی به نیکی ازو یاد کرد

                    چو بشناخت آهنگری پیشه کرد                           از آهنگری ازو تیشه کرد...

                    به جوی و به رود آب ها راه کرد                          به فرخندگی رنج کوتاه کرد

                    چراگاه مردم بدان بر فزود                            پراگند پس تخم و کشت و درود

                    بدین گونه از چرم پویندگان                                 بپوشید بالای گویندگان

     مرکز فرمانروایی هوشنگ شهر "استخر" بوده و مردم وی و برادرش ویکرت را پیامبر می دانسته اند.

     در مجمل التواریخ درباره ی هوشنگ چنین آمده است:

     "اول نام پیشداد بر هوشنگ افتاد، از برای آنکه نخست او دادگری بین مردم نمود و او "شهنج" نیز خوانندش، او شهنج بن سیامک بن کیومرث و بروایتی گویند پسر مهلائیل بود و نبیره ی آدم. پادشاهی هوشنگ چهل سال و کارهایش کندن کاریزها و باب کردن خانه سازی و شهر سازی و آوردن علم نجوم است. بنای دافعان و استخر به وی منسوب است"

     طبری مدت سلطنت وی را پانصد سال آورده است ولی اکثر مورخان سلطنت او را چهل سال و عمرش را پانصد سال می دانند.

منابع: تاریخ ده هزار ساله ی ایران – عبدالعظیم رضایی

         شاهنامه ی فردوسی

         تاریخ بلعمی

         مجمل التواریخ